Hoe voorkóm je langdurige zorg en dat jongeren mentaal onderuit gaan?

Lange wachttijden, langdurige behandeltrajecten en ‘instellinghoppen’; daar wil je mentaal kwetsbare jongeren voor behoeden. En hoe eerder jongeren om leren gaan met hun kwetsbaarheid, hoe kleiner de kans dat hun leven later ontregeld wordt door een psychische aandoening. Er vroeg bij zijn voorkomt dus veel ellende, en heeft ook nog een verminderde zorgvraag tot gevolg.  Helping Young People Early (HYPE) is een goed voorbeeld van vroege interventie waarbij jonge mensen (met kenmerken van borderline) tijdig op de juiste plek, de juiste hulp ontvangen. Jongeren die deze behandeling inmiddels hebben afgerond, pleiten voor meer investeringen in preventie en snelle signalering.
 
Australische innovatie
HYPE is van oorsprong een Australische behandeling om jongeren met borderline (12-25 jaar), eerder preventief te helpen. Na een uitgebreide training voor de therapeuten is het programma sinds 2016 beschikbaar bij GGz Centraal.

Dr. Christel Hessels is klinisch psycholoog en staat sinds de start (in Nederland) aan het hoofd van HYPE: “Wat we inmiddels weten over een borderline persoonlijkheidsstoornis: hoe eerder je erbij bent, hoe gunstiger de prognose. Ook vanuit de jongeren merkten wij een grote behoefte aan snellere, passende zorg. Laagdrempelige interventie die niet eindeloos duurt.”

“Dit was mijn laatste kans. Het was nu of nooit.”

En die vroegtijdige hulp is hard nodig, zeggen drie jongeren die inmiddels de behandeling hebben afgerond*: “De kenmerken van borderline zijn niet bij alle hulpverleners bekend. Veel kinderen en jongvolwassenen doorlopen eerst meerdere behandelingen, voordat ze de juiste zorg ontvangen.”

 

Christel vult aan: “De stoornis gaat vaak gepaard met klachten als angst, depressie en zelfbeschadiging, waardoor typische kenmerken niet tijdig worden onderkend. Meer kennis – en daardoor vroegere signalering – voorkomt onnodig lange trajecten én onnodige zorg op de langere termijn.”

Ingrijpen voor de diagnose
Bij voorkeur wordt HYPE ingezet nog voordat er een volledige diagnose van borderline is of wanneer er nog niet te lang sprake is van deze diagnose. Het programma duurt een half jaar en staat uit 16 psychotherapiesessies inclusief gezinsinterventie en praktische hulp. Het doel is om met de juiste gereedschappen (zoveel mogelijk) zelfstandig deel te nemen aan de maatschappij. Daarna volgt een follow-up periode van zes maanden, waarin jongeren nog viermaal een gesprek kunnen hebben. Christel: “Vaak zijn niet al die gesprekken nodig en kunnen ze het grotendeels zelf. De verantwoordelijkheid ligt bij hen, zodat ze leren vertrouwen in zichzelf. Waar nodig met een beetje hulp.”

“Het is als leren autorijden; je leert het pas echt als je zelfstandig de weg opgaat.”

 
Het effect van HYPE op hun leven is volgens drie oud-deelnemers groot. Alle drie studeren of werken ze inmiddels, en geven aan zich stabieler te voelen. “De borderline blijft nog wel, maar ik herken nu de signalen. Ik weet hoe ik ermee moet dealen en durf om hulp te vragen,” aldus één van de jongeren.
 

“Hier heb ik pas geleerd om van mijzelf te houden.”

Naast een team van therapeuten en psychosociaal behandelaars, spelen ook familie en naasten een grote rol. Christel: “Ze worden zoveel mogelijk betrokken bij het programma.”

Innovaties via het HYPE-platform
De jongeren die behandeld zijn met de HYPE-methode komen samen in het HYPE-platform, waar ze samen met zorgprofessionals verbeteringen aan de behandeling bespreken:

Een voorbeeld van zo’n innovatieproject is de primary interventie waarbij jongeren – die op een wachtlijst staan – alvast hulp krijgen aangereikt middels dagelijkse berichten op hun telefoon. Met de steun van ZonMw (stimuleert gezondheidsonderzoek en zorginnovatie) is deze innovatie ontwikkeld. De effecten van de primary interventie – op zowel de korte als lange termijn – worden in samenwerking met Universiteit Utrecht wetenschappelijk onderzocht.

Daarnaast is het HYPE-platform actief bezig om borderline in beeld te brengen. Christel: “Het is een diagnose waarbij veel terughoudendheid is en waaraan een stigmatiserend beeld kleeft. Met korte filmpjes willen we laten zien wat borderline is, jongeren hoop geven en laten zien dat er hulp voor hen is.”

Investeren-in-plaats van bezuinigen
Terwijl op het Binnenhof de formatie in volle gang is, maakt de coronacrisis de mentale (jeugd)zorg een nóg belangrijker punt op de agenda van ons toekomstig kabinet. Extra investeringen zijn nodig om, net als HYPE, aan de voorkant in te zetten op preventie en vroege signalering. Zorgprofessionals moeten hierbij de ruimte krijgen om de juiste zorg, op de juiste tijd, op de juiste plek te kunnen en mogen geven. Volgens de Hype-jongeren leert hun traject dat hun leven er zonder deze behandeling heel anders uit had kunnen zien; “We willen dat andere jonge kinderen en tieners eerder geholpen worden, zodat ze – in deze belangrijke levensfase – vertrouwen krijgen in zichzelf. Dat ze naar school kunnen, vriendschappen opbouwen en werk vinden. Onze oproep aan de politiek: Investeer in ons én praat met ons.”
 

---

De HYPE-behandeling wordt gegeven bij GGz Centraal in Amersfoort en wordt inmiddels uitgerold bij andere ggz-instellingen in de buurt van Amsterdam. Wil je meer weten over HYPE? Bezoek dan onze website www.ggzcentraal.nl/hype of neem contact op met dr. Christel Hessels via c.hessels@ggzcentraal.nl

In verband met de privacy zijn, in dit artikel, de namen van (en mogelijke verwijzingen naar) oud-cliënten weggelaten.