Als iemand een strafbaar feit heeft gepleegd en zorg nodig heeft, dan kan de strafrechter een verdachte zorg opleggen. Dit is dan onderdeel van een (voorwaardelijke) straf of maatregel of de tenuitvoerlegging daarvan, dan wel een andere strafrechtelijke titel. De strafrechter heeft bijvoorbeeld de mogelijkheid om als bijzondere voorwaarde ambulante of klinische behandeling op te leggen.
Bij de uitvoering van voorwaardelijke sancties, waarbij als bijzondere voorwaarde behandeling door een ggz-instelling is opgelegd, zijn zowel de reclassering als de ggz betrokken. Voor een goede uitvoering van de voorwaardelijke sancties is het nodig dat reclassering en ggz samenwerken. Met de drie-partijenovereenkomst wordt de samenwerking tussen de ggz-instelling en de reclassering bevorderd. Deze overeenkomst kan in principe worden toegepast bij alle voorwaardelijke sanctiemodaliteiten, waarbij de bijzondere voorwaarden (forensische) zorg omvatten. In de drie-partijenovereenkomst worden op casusniveau afspraken, rechten en verplichtingen tussen de reclassering, de zorginstelling en de cliënt schriftelijk vastgelegd. Door deze overeenkomst wordt toestemming van de cliënt verkregen die in sommige gevallen nodig is om informatieverstrekking mogelijk te maken. De betrokken partijen weten waar zij aan toe zijn, omdat zij helderheid krijgen over afbakening van ieders taken en verantwoordelijkheden, rechten en plichten.
In de toelichting op de drie-partijenovereenkomst staat hoe praktisch om te gaan met de drie-partijenovereenkomst.
Ambulant FPT
Het project Ambulant FPT (forensisch psychiatrisch toezicht) heeft een werkwijze ontwikkeld waarin de reclassering en de Nederlandse ggz intensief samenwerken. De werkwijze brengt veranderingen mee in het werk van ggz- en reclasseringsprofessionals. Voor hen is dit theorieboek geschreven met de uitgangspunten van de werkwijze, welke partners betrokken zijn en wat de taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van deze partners zijn. De drie-partijenovereenkomst is oorspronkelijk onderdeel van het project Ambulant FPT.
Beginselenwet verpleging van terbeschikkinggestelden (BVT)
De maatregel TBS moet drie doelen combineren. Allereerst dient het te zorgen dat de maatschappij niet in gevaar komt, ten tweede dat de patiënt op de juiste manier behandeld wordt om recidive te voorkomen en ten derde om terug te keren in de maatschappij.
In de Bvt zijn regels gesteld ten aanzien van de verpleging van overheidswege en de rechtspositie van tbs-gestelden. De Bvt en het Reglement verpleging ter beschikking gestelden (Rvt) zijn van toepassing op de interne rechtspositie van tbs-gestelden en anderszins verpleegden die in een tbs-kliniek verblijven. De interne rechtspositie betreft de rechten en plichten tijdens het verblijf, inclusief het klachtrecht. Indien tbs-gestelden of andere patiënten met een justitiële titel die in een FPA, FPK of andere ggz-instelling verblijven is de interne rechtspositie geregeld in de Wet Bopz of in de Wgbo (afhankelijk van hun strafrechtelijke titel).
Ook worden er in de Bvt een aantal rechten opgesomd die de tbs-er in beginsel heeft (materiële rechten), zoals het recht om te bellen en de onaantastbaarheid van het lichaam. Deze rechten kunnen op twee gronden worden beperkt: bescherming van de maatschappij tegen de ter beschikking gestelde en handhaving van de openbare orde.
Wet langdurig toezicht (WLT)
De Wet langdurig toezicht, gedragsbeïnvloeding en vrijheidsbeperking (Wlt) maakt het mogelijk zware gewelds- en zedendelinquenten en terbeschikkinggestelden langer onder intensief toezicht te plaatsen. Doel van de wet is dat terbeschikkinggestelden en zeden-/geweldsdelinquenten zo lang als nodig onder toezicht blijven staan dat zij onder persoonsgerichte voorwaarden terugkeren in de samenleving. Indien aan de voorwaarden wordt voldaan, kan het toezicht zo lang dat nodig is telkens opnieuw worden verlengd hetgeen in het uiterste geval kan neerkommen op een levenslang toezicht. Bij (dreigende) recidive kan zo snel worden ingegrepen.
De wet hanteert drie maatregelen:
- Laten vervallen van de wettelijke maximumduur van de voorwaardelijke beëindiging van de verpleging van overheidswege bij de tbs-maatregel,
- Proeftijd bij de voorwaardelijke invrijheidstelling,
- Gedragsbeïnvloedende en vrijheidsbeperkende maatregel.
Wet forensisch zorg (WFZ)
Op dit moment kunnen mensen met een psychische stoornis of verstandelijke beperking terechtkomen in de gevangenis of een justitiële instelling. terwijl ze daar niet thuis horen. Het Ministerie van Veiligheid & Justitie heeft een Wet forensische zorg (Wfz) en het programma Continuïteit van zorg ontwikkeld om ervoor te zorgen dat patiënten op de juiste plek terecht komen en de juiste zorg of straf krijgen. Daarnaast wordt in de wet de aansluiting tussen het strafsysteem en de zorg verbeterd.